Nefs

NEFS-İ RADİYE, NEFS-İ RAZİYE     Allah`tan razı ve hoşnud olan insan ruhu. Hayvani nefse (cana) ve insanı ruha (nefs-i natıka`ya) da “nefis” denilir. Hayvani nefis, hayvanlarla insanlar arasında müşterektir. Hayvanlar kendilerinde insanî ruh olmadığı için nefislerinin gereğini yerine getirmek için yaşarlar. Nefis (can), tabiatının gereği olarak kendisini korumak, neslini devam ettirmek ve hayvanî lezzetleri tatmak için çalışıp çabalar. Hayvanî nefsin …

7. Nefs-i Kâmile: Bu mertebede sâlik¸ nefsânâ sülûkun en yüce makâmına ulaşır ve “kâmil” sıfatını kazanır. Bütün güzel sıfatları ve marifet sırlarını kendinde toplamış olarak Allah’ın yeryüzündeki halifesi olur. Onu görenler ister istemez Cenâb-ı Hakk’ı hatırlar. Bu mertebenin vehbî olduğu söylenir. Bu mertebedeki kâmilin zikri “kahhâr”¸ seyri “lillah”¸ âlemi “hakîkat”¸ hâli “bekâ bi’l-bek┸ mahalli “ahf┸ vâridi “kurbet”¸ şâhidi “ahadiyyetu’l-cem”dir. Nuru ise …

6. Nefs-i Mardiyye: “Allah’ın kendisinden râzı olduğu nefis mertebesi” anlamına gelir. Terim âyette geçen “marziyye” kelimesinden alınmıştır. Esasen bu nefis mertebesi ile önceki arasında ayrılmaz bir bütünlük vardır. Zira Allah’ın rızâsı olmaksızın kulun Allah’tan râzı olması mümkün değildir. Ancak âyette önce râzı olan (râdiye) sonra râzı olunan (mardiyye) şeklindeki sıralama ve ayrımdan dolayı böyle bir ayrıma gidilmiştir. İki mertebe arasındaki en …

5. Nefs-i Râdiye: Allah’tan gelen her şeye tam bir rızâ gösterdiği için bu mertebedeki nefse “râzı olan” anlamına gelen râdiye denilmiştir. Terim¸ Kur’ân’daki¸ “Sen O’ndan râzı¸ O da senden râzı olarak dön Rabb’ine.”5 âyet-i kerîmesinden alınmıştır. Sâlikin Allah’tan râzı olması demek¸ kendisi ve başkaları hakkında gerek hayır gerek şer görünen kazâ hükümlerine tereddütsüz teslim olup rızâ göstermesidir. Ancak bu teslimiyet irfândan yoksun bir …

4. Nefs-i Mutmainne: İyi¸ kötü gibi karşıtlıklardan kurtularak huzura eren ve güzel huylarla bezenen nefis mertebesidir. Terim¸ Kur’ân’daki “Ey itmi’nâna ermiş nefis.”4 âyet-i kerîmesinden alınmıştır. Bir insanın kötülüklerden tamâmıyla kurtulması ona mâsûmiyet nisbet etmek anlamına geleceğinden burada kast edilen kötülük yapma potansiyelinin ortadan kalkması anlamına gelmez. Bu mertebedeki sâlik¸ Cenâb-ı Hakk’ın tevfik ve inâyetiyle sekîne ve yakîne mazhar olduğundan kötü ve çirkin …

3. Nefs-i Mülhime: İlhâma eren nefis anlamındadır. Terim¸ Kur’ân’daki¸ “Nefse ve ona birtakım kâbiliyetler verip de iyilik ve kötülüklerini ilham edene yemin olsun ki¸ nefsini temizleyen kurtulmuş¸ onu kötülüklere gömen de ziyâna uğramıştır.”3 âyetinden alınmıştır. Bu mertebedeki nefs sahibinin basireti açılır. Böylece ilham ve keşfe mazhar olmaya başlar. Âlemin ve eşyanın zâhirinin ötesindeki hakîkatleri basîretiyle idrak eder. Bu mertebedeki sâlik¸ yaptığı zikrin …

2. Nefs-i Levvâme: Kınayan nefis anlamındadır. Terim¸ Kur’ân’daki “Daima pişmanlık gösteren ve kınayan nefse yemin ederim.”2 âyet-i kerîmesinden alınmıştır. Bu mertebeye yükselen nefiste kötülüklere karşı tepkisel bir refleks oluşur. Kendisinde ve çevresinde gördüğü kötülükleri kınamaya başlar. Çoğunlukla nefis muhâsebesi üzerinde durur ve yaptığı kötülüklerden pişmanlık duyar. Nefs-i levvâme mertebesindeki sâlikin zikri Allah lafza-i celâlidir. Seyri “alellah”¸ âlemi “misâl”¸ hâli “şevk”¸ mahalli “kalb”¸ …

Nefsin Mertebeleri Tasavvuf yolu zorlu¸ uzun soluklu ve herkesin güç yetiremeyeceği kemâl yolculuğudur. Dolayısıyla herkes sûfîlerin çektiği cevri çekemez. Sûfîlerin tâlip olduğu rızâ lokmasını herkes hazmedemez. Tasavvufî tecrübenin içselleştirilmesi öncelikle nefis terbiyesine bağlıdır. Bir mürşid-i kâmilin gözetiminde katedilmesi gereken nefis terbiyesi ciddî ve onurlu bir mücâdeledir. Riyâzet ve mücâhede eğitimi seyr u sülûkun başından sonuna kadar devam eden çetin bir …